آشتایی با فرایند شخم زدن خاک

{بسم الله الرحمن الرحیم }

با سلام و احترام خدمت تمامی شما عزیزان 

امروز مطلبی رو برای اشنایی بیشتر شما با فرایند شخم ارایه میکنیم .

 

   تعریف شخم  :
 بهترین و ساده ترین تعریفی که می توان از شخم زمین داشت، زیر و رو کردن خاک است به منظور اینکه کشت بعد به خوبی در خاک استقرار یافته و نهایتا عملکردی ایده آل را در اختیار شما قرار دهد. 
 
انواع شخم از نظر عمق:
 
 
سطحی:
• شخم سطحی حدود نیم تا یک سوم خاک را زیر و رو می کند و عمق در این روش 15 تا 20 سانتی متر است.
 
متوسط:
• در این روش حدود دو سوم خاک زیر و رو می شود و عمق شخم از ضخامت خاک زراعی کمتر است. عمق عمل در این روش 20 تا 25 سانتی متر است.
عمیق:
 
• این روش را با زیر ورو کردن تمام خاک رویی انجام می دهند و عمق عمل آن 25 تا 35 سانتی متر است.
 
خیلی عمیق:
• روشی است که علاوه بر خاک رویی مقداری از خاک زیری هم زیر و رو می شود عمق آن حدود 30 سانتی متر و بیشتر از ضخامت خاک زراعی است.
 
 
فواید شخم :
  • در هر بار که زمین خاک را زیر و رو میشود، میزان نفوذپذیری بستر کشت بیشتر شده و در نتیجه آب و هوا بهتر و بیشتر در اختیار ریشه گیاه قرار می گیرد.
  •   
  •  با شخم زمین و در نتیجه نرم تر کردن خاک، میزان خلل و فرج آن را بیشتر شده  و  ریشه  راحت تر میتواند  در سطح وسیعی از خاک توصیه پیدا کند.
  • به جرات می توان گفت یکی از مهمترین اهداف شخم زدن زمین، مدیریت منابع آبی است. 
  • در طول مدت کشت و یا در دوران آیش، بهترین شرایط برای تخم گذاری آفات و عوامل بیماری زا فراهم میشود  بنابر این شخم زدن زمین بستر آن ها را تخریب نموده و در نتیجه به کنترل آفات و بیماری ها کمک خواهد کرد.
  • در زمین های کشاورزی، بعد از اتمام کشت و برداشت، بقایای گیاهی بر روی زمین باقی می ماند. 

 

  • یکی از مزیت های شخم زدن زمین، در دسترس شدن عناصر معدنی خاک برای ریشه گیاه است. با توجه به اینکه شخم زمین منجر به افزایش نفوذپذیری خاک نسبت به هوا و آب می شود، در نتیجه بر روی در دسترس بودن عناصر تاثیر گذاشته  و با افزایش انحلال آن ها در بخش محلول خاک، جذب عناصر توسط ریشه بیشتر می شود.

 

  • شخم زدن زمین منجر به بهبود رشد ریشه گیاه شده و لذا قدرت استقرار گیاه بیشتر می شود.  
  • شخم زدن زمین از طریق نرم و نفوذپذیر کردن خاک، از روانآب جلوگیری نموده و میزان فرسایش خاک سطحی کم می شود. از طرفی باکاهش میزان از دست رفتن آب، در مدیریت منابع آبی نقش بسزایی خواهد داشت.
  • شخم زمین به ارتباط بهتر و بیشتر بذر با خاک کمک می کند.     

معایب شخم زدن بیش از حد  : 

با نوآوری در فناوری، بیشتر اوقات شخم زدن به موضوعی برای بحث در مورد کشاورزان و مزارع تبدیل شده است. در حقیقت این تکنیک معایبی نیز به همراه دارد که در رابطه با پایداری محیط زیست در جهت مخالف حرکت می کنند. در زیر برخی از معایب شخم زدن زمین آورده شده است:
 
• خاکورزی می تواند شرایط فیزیکی خاک را برای مدت زمان ۱-۲ ماه بهبود بخشد.
• ایجاد یک لایه سخت از دیگر معایب شخم زدن زمین محسوب می شود. وزن زیاد گاوآهن باعث فشرده شدن خاک و ایجاد لایه ای می شود که با گذشت زمان، عمیق تر و عمیق تر می شود. این لایه هم به هوا و هم به آب اجازه عبور نمی دهد و رشد ریشه های گیاهان جدید را دشوارتر می کند و باعث کاهش تدریجی حاصلخیزی خاک می شود.
 
• افزایش تعداد عبور و مرور ماشین آلات خاکورزی، باعث ایجاد کلوخه های بزرگ روی سطح زمین می شود. به همین دلیل انجام تکنیک های دیگر جهت آماده سازی بهینه خاک ضروری خواهد بود. شخم زدن کلوخه ها را خرد کرده و خاک را آماده کاشت محصول می کنند. این روش به معنای کند شدن همه عملیات کشاورزی است و در نتیجه افزایش هزینه ها را به دنبال دارد.
 
• مصرف انرژی بیشتر :  شخم و آماده سازی زمین هزینه های سوخت بالایی دارد که باعث می شود تأثیرات زیست محیطی بیشتر شوند. علاوه بر این، ماشین آلات کشاورزی از جمله گاوآهن به مقدار زیادی نیروی کشش و در نتیجه تراکتورهای خاص نیاز دارد که ممکن است هزینه های بسیار بالایی را شامل شود.
 
• تلفات بیش از حد رطوبت خاک، به ویژه در سال های خشک، از دیگر معایب شخم زدن است که در صورت عدم بارندگی خسارات زیادی را وارد می کند.
 
• خاك ورزي با گاوآهن بسیار پرهزينه است و نیاز به نیروی کار، سوخت و ماشین آلات زیادی دارد.
 
• عملیات شخم زدن می تواند کاشت بذرهایی مانند ذرت و سویا را به تأخیر بیندازد.
• می تواند منجر به فشردگی خاک شود و باعث فرسایش بیشتر خاک شود. همچنین از جمع شدن مواد آلی در خاک جلوگیری می کند.
• یک مشکل رایج در شخم زدن ایجاد یک لایه فشرده زیر عمق شخم است. عمق شخم زدن باید بین سال ها متفاوت باشد.
• بارندگی شدید پس از کاشت نیز می تواند مشکلاتی ایجاد کند، بارندگی شدید و وزش باد می تواند در برخی مناطق خطر بالایی از فرسایش ایجاد کند. کشت فشرده همراه با شخم، تعداد کرم های خاکی را نیز کاهش می دهد.
 
  
 
 
شخم در زمان های گوناگون :
 
شخم را می توان در دوره های مختلف در طول سال انجام داد. حتی اگر بهترین نتایج در اواسط فصول حاصل شود. در حقیقت با شخم پاییزه، بقایای محصولات، کودهای آلی با افزایش بارندگی و پایین آمدن درجه دما در خاک دفن می شوند. شخم عمدتا قبل از بذرکاری انجام می شود. 
در فصل پاییز و زمستان پس از سرد شدن هوا و بارش‌های فصلی آب کافی در اختیار بوده و شرایط شخم‌زنی را تسهیل و با این اقدام لارو‌ها و حشراتی که برای زمستان گذرانی به لایه سطحی‌تر خاک رفته اند در معرض هوای سرد قرار گرفته، از بین می‌روند و یا آفت کرم ساقه‌خوار برنج با روش مکانیکی کنترل می‌شود.

فایده شخم زمستانه :

افزایش حاصلخیزی خاک ، صرفه‌جویی در میزان مصرف آب ، کاهش جمعیت برخی از آفات برنج ، غنی‌سازی خاک ، ذخیره رطوبت ، افزایش محصول ، استفاده بهینه از نزولات جوی ، سلامت محصول ، از میان رفتن لارو‌های حشرات و بذر علف‌های هرز ، آمادگی خاک برای کشت و استفاده بهینه از آب‌های سطحی را از دیگر مزایای شخم زمستانه مزارع برنج بشمار می اید .
 
 
 
 ابزار های شخم   :
خاک‌ورزی یا شخم (به انگلیسی: Tillage) به آن دسته تلاشهای مکانیکی که برای بهم زدن خاک در راستای آماده سازی خاک برای پرورش گیاهان کشاورزی انجام می گیرد خاک ورزی می گویند. ابزارهای خاک‌ورزی شامل بیل، کلنگ،  شن‌کش و همچنین به شکل مکانیکی شامل گاوآهن دیسک و غیرو می شود .
 
زمان مناسب شخم :
بهترین زمان برای شخم چند هفته قبل از کاشت محصول می باشد. باد، باران و سایر شرایط اقلیمی عوامل مناسبی در تعیین زمان شخم هستند. با توجه به شرایط اقلیمی بهترین زمانی برای شخم، موقعی است که نیازی به افزودن مواد مغذی به خاک نباشد. همچنین سرعت وزش باد بایستی ناچیز باشد تا خاک دچار فرسایش بادی نگردد. به همین دلیل توصیه می شود زمانی عملیات شخم انجام شود که خاک نسبتا مرطوب است. هر چه خاک خشک تر باشد، فرسایش بادی بیشتر صورت می گیرد. اکثر کشاورزان شخم را در پاییز انجام می دهند و سپس در بهار نیز زمین را به صورت سطحی شخم می زنند.
 
 
نتیجه گیری :
 برای انجام شخم در زمین های کشاورزی  اطلاع از رطوبت عامل مهمی است.برای اطلاع از ان میتوان از دستگاه های هوشمند استفاده نمود تا بر اساس انها بتوان از زمان مناسب شخم مطلع شد و شخم را انجام داد .و همچنین با اطلاع از رطوبت در خاک هایی که رطوبت زیادی دارند میتوان از هدررفت و فرسایش خاک جلوگیری نمود.