[ بسم الله الرحمن الرحیم ]
سلام علیکم بر همه مشتاقان به کشاورزی و کشت و کار ، حالتون خوبه؟ مطالب را تا اینجا دنبال کردین؟
پس از طی بررسی خاک و اقلیم و دانه ، امروز به سراغ موارد مربوط به آب و آبیاری میریم .
برای آموزش ابیاری در کشاورزی چیا رو مد نظر داشته باشیم؟
چجور آبیاری برای گیاهان مناسب تر؟
چجوری آبیاری کنیم که، به نفع باغدار و کشاورز بشه؟
مقدمه :
هدف اصلی از آبیاري به وجود آوردن #رطوبت مناسب درخاك براي رشد گـیاه است. این هدف را میتوان با #آبیاري بیش ازحد در هر سیستم آبیاري تأمین کرد ولی کارکرد یک سیستم آبیاري وقتی بهینه است که ضمن ایجاد رطوبت مناسب، میزان #هدررفتن ناشی از تبخیر، #رواناب سطحی و #نفوذ عمقی به حداقل برسد. دستیابی به راندمانهاي بالا در آبیاري خصوصاً درمناطق خشک و نیمه خشک همچون ایران اهمیت زیادي دارد. زیرا در این مناطق مشکل کمبود آب از بزرگـترین موانع توسعه کشاورزي محسوب میشود. به طورکلی در مسائل آب و آبیاري عوامل زیادي وجود دارد که هر یک به نوعی در #تلفات آب مؤثر است. علاوه بر این با توجه به #شناخت و#اطلاعات فنی کشاورزان از آب و آبیاري همیشه مقداري آب تلف میشود که این تلفات دربین کشاورزان بسیار متغیر است. به طوريکه گـاهی به حد ایده آل نزدیک و گـاهی تلفات به حدي است که غیرقابل تصور است. درواقع تخمین دقیق راندمان آبیاري کار پیچیده است و در عمل مشکلاتی را چه از نظر مسائل اقتصادي و چه از نظر مسائل فنی در بردارد. راندمان مصرف آب در بخش کشاورزي در بیشتر کشورهاي جهان پایین است و در سیستم- هاي #آبیاري سطحی #پایینتر از روشهاي متعارف دیگر است. ولی با این وجود، آبیاري سطحی روش عمده و غالب در اّبیاري محصولات کشاورزي در سطح جهان به شمار میرود.
با توجه به #شرایط اقلیمی کشور و #لزوم توسعه بخش کشاورزي به عنوان بخش تأمین کننده غذاي جامعه، اهمیت بکارگیری از #روشهاي پیشرفته آبیاري و توجه به بهره وري هر واحد آب مصرفی در کشاورزي بیش از پیش نمایان شده است. هر چند سیستمهاي آبیاري سطحی #با مدیریت مناسب تا حدي به صرفه جویی در مصرف آب کمک میکند، ولی باید توجه داشت که راندمان سیستم- هاي آبیاري تحت فشار می تواند تا بالاي #70 %باشد که در مقایسه با راندمان 30# %انواع سیستمهاي سطحی، رقم قابل توجهی است. برداشت‌های غیرمجاز و تعدد چاه‌های غیرمجاز کشاورزی همچنان منابع آبی را تهدید می کند و تحول در حوضه صیانت از منابع آبی ضروری است. به عقیده کارشناسان، استفاده از محصولات سازگار با آب و هوا در هر شهرستان، تغییر الگوی آبیاری کشاورزی از غرقابی و بارانی به قطره ای و گاه تبدیل کشت آبی به دیم (در مناطق مستعد) و به نوعی تغییر الگوی کشت مهم ترین و پایدارترین روش مقابله با کم آبی از سوی بهره برداران به شمار می رود.
اهمیت:
آب یکی از عوامل مهم در توسعه اقتصادی و پیشرفت ملتها بشمار می رود و اثرات آن نه تنها در مناطق خشک بلکه در مناطق مرطوب نیز رل موثری را در این توسعه ایفا می نماید . بدون شک طی سالهای اخیر با ایجاد #سد های بزرگ و کوچک ، احداث #شبکه های آبیاری ، #کنترل آب در مزارع ، افزایش بهره وری از منابع آبی توسط سیستم های آبیاری ، پیشرفت های زیادی در بخش کشاورزی در زمینه استفاده از آب بعمل آمده است ، که تا حدودی مشکلات ناشی از کمبود آب را بر طرف کرده است . لیکن بعلت شرایط خاص جغرافیایی کشور ما هنوز راه درازی در پیش است و برای رسیدن به هدف بایستی توجه و سرمایه گذاری بیشتری را انجام داد.
#دلیل کاهش #راندمان کشاورزی :
در یک دیدگاه کلی دلیل پایین بودن راندمان آبیاري را میتوان در #مدیریت و #چگونگی بهره برداري از شبکه هاي آبیاري دانست. هدف اصلی از احداث شبکه هاي آبیاري جلوگیري از تلفات آب در مسیرهاي انتقال و #توزیع و همچنین #کنترل و بهینه کردن مصرف آب در مزارع میباشد که لازمه این کار کنترل جریان آب در کانالها براساس #هیدرو مدول تعیین شده و نظارت بر مصرف آب در داخل مزارع میباشد .یکی از مهمترین راندمانها در سیستم آبیاري سطحی، راندمان کاربرد است. راندمان کاربرد :یا مصرف آب در یک مزرعه عبارت است از نسبت حجم آبی که در منطقه #توسعه ریشه ها ذخیره می شود به حجم آبی که #وارد مزرعه می گردد.
چالش های کم ابی :
کم ابی میتواند تا باعث #خریدن منابع ابی توسط کشاورزان از کسانی که #چاه عمیق دارند شود که خود مشکلی دیگر است .#تغییر الگوی کشت .#رها سازی زمین ها. #کاهش محصولات . #خسارات به کشاورزان و باغداران #تقسیمات وراثتی- #تغیییر کاربری . #خود کفایی در گندم بدون در نظر گیری منابع ابی، هم نیز نوع دیگر چالش هاست.
انواع تلفات آب :
وقتی که آب درسطح #مزرعه پخش میشود، معمولاً دو نوع تلفات به همراه خواهد داشت. یکی تلفات ناشی از #آبدوي سطحی که در آن مقداري از آب بعد از پیمودن طول جویچه یا نوار از انتهاي آنها خارج میشود (در روش آبیاري کرتی و نواري مسطح این نوع تلفات وجود ندارد) و دیگـري تلفاتی که به علت# نفوذ آب به لایه هاي عمیقتر از منطقه ریشه از دسترس گـیاه خارج میشود.
# انواع آبیاری :
1-# آبیاری سطحی :
آب از نهر #آبیاری یا #لوله دریچه‌دار در سطح خاک جریان یافته و با نفوذ #تدریجی در خاک در اختیار #ریشه گیاه قرار میگیرد. آبیاری سطحی به سه روش آبیاری #کرتی – آبیاری #نواری و آبیاری #شیاری انجام میشود.
مزایا :
روش های آبیاری سطحی بدلیل پایین بودن #سرمایه گذاری اولیه ، #هزینه کم تعمیر و نگهداری و نیاز به# انرژی کمتر نسبت به روشهای آبیاری تحت فشار ، یکی از #متداولترین روشهای آبیاری در دنیا می باشد..
معایب :
بدلیل ماهیت ذاتی #روابط آب و خاک ، #راندمان پایین و #پیچیده بودن مدیریت آبیاری از عمده #نقاط ضعف این روش به شمار می آید که این ناشی از درجه #اتوماسیون پایین ، #عدم امکان بکارگیری ابزار و تاسیسات اندازه گیری و #کنترل جریان و از طرف دیگر #نیاز به نیروی کارگری ماهر در این روش آبیاری می باشد.
ابیاری #بارانی : آبیاري بارانی روشی است که درآن آب در #لوله آبیاري بارانی رد شود و به صورت #قطرات آب در هوا پخش شود.
ابیاری #قطره ای : روشی است که اب از #منبع با فشار میشود و به صورت# قطره چکان به پای درختان میرد .
#ابیاری زیر زمینی : مانند روش قطره ایی است با این تفاوت که در ان #آب و #کود و #سم در زیر زمین در اختیار گیاه قرار میگیرد .
پیشنهادات :
#تجهیز و #نوسازي اراضی و توسعه شبکه هاي آبیاري و زهکشی .:
به کارگیري مدیریت مناسب آبیاري و امکان استفاده از شیوه هاي نوین تولید از جمله: #مکانیزاسیون و مصرف بهینه #نهاده هاي کشاورزي همواره مورد توجه قرار داشته است که با #قطعه بندي، #تسطیح اراضی و نیز #شبکه منظم انهار آبیاري و زهکشی میتوان بازدهی آبیاري را تا 20 درصد افزایش داد. همچنین با #تنظیم میزان مصرف نهاده هاي کشاورزي یعنی بذر، کود، سم و انرژي به طور متوسط نزدیک به 15 تا 20 درصد هزینه هاي تولید، صرفه جوئی خواهد شد .
#پوشش انهار سنتی:
سیستم آبیاري موجود از تعدادي انهار سنتی #خاکی، #طولانی و #پرپیچ و خم تشکیل شده که آب استحصالی از #منابع سطحی و #زیرزمینی را به محل هاي مصرف، انتقال و توزیع میکند. این سیستم موجب #اتلاف بخشی از آب برداشتی از منابع به صورت نفوذ عمیقی شده و #بازدهی انتقال آبیاري را کاهش میدهد به طوريکه در این نوع سیستم، #بازدهی انتقال آبیاري بین 70 تا 75 درصد است که در صورت پوشش انهار سنتی از طریق ب#تنی کردن و #لوله گذاري، بازدهی انتقال آبیاري به 90 تا 95 درصد افزایش مییابد .
#استفاده از فناوری های نوین آبیاری:
روشه های نوین آبیاري موجب #سهولت در کوددهی، #افزایش عملکرد در واحد سطح، #بهبود کیفیت محصول و #جلوگیري از رشد آفات و علفهاي هرز میشود که کاهش قابل توجهی در هزینه تولید در بر خواهد داشت. در این زمینه با اجراء سیستم آبیاري قطرهاي و نواري و مدیریت صحیح مزرعه، بازده کل آبیاري فعلی 90 تا 95 درصد و با اجراء سیستم آبیاري بارانی در مزارع، بازده کل آبیاري تا 75 درصد قابل افزایش مییابد.
#فایده ابیاری نوین :
#صرفه جویی در مصرف آب، #سرعت بالای رویش گیاه، #به کارگیری کود همزمان با آبیاری، #جلوگیری از رشد بی رویه علف های هرز، #صرفه جویی در مصرف انرژی، #برداشت راحت تر محصولات و افزایش کمّی و کیفی محصولات از مزایای به کارگیری روش های آبیاری نوین به شمار می رود.
اقدامات لازم برای پرداختن به ابیاری تحت فشار :
پرداخت یارانه و وام با بهره کم از سوي دولت - برگزاری انواع کلاس های اموزشی و ترویجی برای کشاورزان . ارایه کتابچه های راهنما به کشاورزان. بیمه محصولات کشاورزی و خرید تضمینی انها .
#مزایای ابیاری تحت فشار:
از آلودگی خاک جلوگیری میشود .جذب در گیاه بهتر صورت میگیرد. از هدر رفت کود و هزینه جلوگیری میشود. عناصر با غلظت مناسب در اختیار گیاه قرار میگیرد .
راهکار هایی جهت افزایش راندمان آبیاري :
#استفاده از سیستم آبیاري سطحی علمی به جاي سیستم آبیاري سنتی #کوتاه کردن طول قطعات آبیاري # -استفاده از سیفون در عملیات آبیاري # -اندازه گیري آب ورودي به جویچه ها # -آبیاري مزرعه بر اساس نیاز آبی گیاه # -بکارگیري بهترین روش تهیه و آماده سازي بستر کاشت # -استفاده از ارقام زودرس مثل ذرت # -بهبود تغذیه گیاهی با نمونه گیري از خاك مزرعه و اندازه گیري عناصر خاك و برآورد نیاز کودي گیاه# استفاده از کودهاي آلی و کود پتاسه جهت افزایش ظرفیت نگهداري آب در خاك # -اندازه گیري خصوصیات فیزیکی خاك شامل بافت خاك، ظرفیت زراعی و ... جهت تعیین دور آبیاري- زمان آبیاري- میزان آبیاري # -مبارزه با علفهاي هرز و محلول پاشی کودهاي حاوي عناصر غذایی در طول فصل رشد .
نتیجه گیری :
با #شناخت منطقه و #نوع کشت و #ویژگی های آن میتوان بهترین انتخاب روش ابیاری را برای محصول خود یافت و نیز میتوان از موارد زیر برای بهبود این کار بهره گرفت:
استحصال آب از #منابع جدید مثل #رطوبت هوا و باران زایی، استحصال #آب های از دست رفته . جلوگیری از #فرسایش خاک و #رسوب سد ها میتواند پتانسیل اب های زیر زمینی را برای ابیاری افزایش دهد .جلوگیری از کاشت گیاهان #پر اب در مناطق نامناسب. #تغییر نگرش در حوزه محیط زیست و استفاده# بهینه از منابع ابی #گردهمایی بخش های دولتی و غیر دولتی درباره دغدغه ی مسایل آبی و هم اندیشی برای حل مشکل ابیاری و رفع کم آبی .
منابع:
1/ گزارش طرح ترویجی بهبود مدیریت و مصرف بهینه آب در فرآیند تولید محصولات کشاورزي / بیژن حقیقتی/ بهار 1392
2/ آبیاري تحت فشار گامی در راستاي توسعه کشاورزي و روستایی / آباد کتول)روستاهاي شهرستان علی :(نمونه موردي * کانیعلی اکبر نجفی ، ایراناستادیار دانشگاه گلستان، گروه جغرافیا، گرگان - البنین زنگانهام - ، ایراندانشگاه گلستان، گرگانریزي روستایی، کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه دانش آموخته / پشم انداز جغرافیا در مطالعات انسانی / 1392 /
