بنام خداوند باران نقل و تگرگ
نفس های باد و تپش های برگ
«آلو و گوجه از مهمترین میوه های تولیدی کشور هستند و اغلب سال ها بخشی از این محصول به دلیل سرمازدگی بهاره ازبین می رود.»
سلام و ادب به همگی
میدونید برای نداشتن چنین مشکلاتی چکار هایی میشه انجام داد؟
برای رفع این خطر چه پیشنهادی دارین؟
چقدر خطرناکه این موضوع و میتونه آسیب آفرین باشه؟
مقدمه
کشاورزان و باغبانان در طول دوران کشاورزی در زمین های زراعی خویش ممکن است با مشکلات و معضلات بسیار زیادی مواجه گردند که یکی از آن ها پدیده ای به نام سرمازدگی می باشد. این پدیده خانمان سوز پیش روی کشاورزان ممکن است با قرار گرفتن زمین های زراعی شما در درجه های پایین سبب ایجاد خسارت های بسیار زیادی گردد و گیاهان شما را به طور کامل نابود سازد.
راهکار های برای کاهش خسارت سرمازدگی :
الف) اقداماتی که قبل از فرا رسیدن شب های یخبندان انجام می شود:
۱- انتخاب مکان مناسب: از مهم ترین روش های مقابله با سرمازدگی انتخاب مکان مناسب کاشت گیاه می باشد. انتخاب مکان مناسب به عواملی مانند شکل زمین، شیب، بافت خاک، جهت باد و … بستگی دارد. خطر یخبندان در دامنه های جنوبی کمتر از دامنه های شمالی می باشد.
۲- خاک مناسب: هر چه عمق خاک بیشتر باشد توانایی جذب گرمای بیشتری را دارد. همچنین خاک های تیره رنگ، قدرت بیشتری در جذب اشعه های خورشید دارند و نسبت به خاک های روشن دیر تر سرد می شوند.
۳- انتخاب ارقام مناسب: استفاده از ارقامی که در مرحله گلدهی تحمل بیشتری نسبت به سرما دارند یک اقدام بسیار مهم می باشد. همچنین برخی ارقام دیرتر به گل می روند و سرمای بهاره را پشت سر می گذارند.
۴- انتخاب پایه مناسب: پیوند زدن بر روی پایه های مقاوم به سرما می تواند بسیار مفید باشد.
۵- کوددهی: استفاده از کود ازته در مناطق سردسیر در پاییز توصیه نمی شود. از طرف دیگر مصرف کود پتاسه و کودهای حیوانی باعث ایجاد گرما و کاهش خطر سرمازدگی می شوند.
۶- باد شکن: احداث بادشکن و موانع فیزکی مانند دیوار از ورود هوای سرد به باغ جلوگیری می کند.
۷- هرس به موقع: هرس زود هنگام در مناطق سردسیر و قبل از شروع سرما آسیب فراوانی به درخت می رساند. در این مواقع بایستی هرس را به اواخر اسفند و پس از رفع خطر سرمازدگی به تعویق انداخت.
ب) اقداماتی که در شب های یخبندان انجام می شود.
- استفاده از وسایل گرمایشی: استفاده از وسایلی مانند بخاری جهت گرم کردن موقت محیط سودمند می باشد. در مکان های پست و بلند بخاری هایی در پستی ها می گذارند تا حرارت به سمت بالا حرکت کند و محیط را گرم نماید.
- آبیاری بارانی: آبیاری بارانی گیاهان از روش های حفاظت گیاهان از سرما و یخبندان است. این روش در مورد گیاهان یکساله و گیاهان دائم مانند درختان مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش آب بر روی شاخه و برگ نباتات یخ می زند. هر گرم آب در حال یخ زدن حدود ۸۰ کالری گرما آزاد می کند که باعث حفاظت گیاه از سرما می گردد. تا زمانی که مخلوط آب و یخ روی شاخ و برگ گیاه باشد درجه حرارت مساوی صفر است و در نتیجه دماهای زیر صفر به گیاهان آسیب نمی رساند.
آبیاری سطحی: غرقاب نمودن از روش های قدیمی مقابل با سرمازدگی باغات می باشد. آب آبیاری درجه حرارت بالاتری از باغ دارد وبدینصورت از کاهش درجه حرارت سطح زمین جلوگیری می کند.
پوشش درختان: در این روش درختچه ها و نهال های جوان را توسط شاخ و برگ درختان پوشش می دهند. همچنین می توان درختان را به وسیله پلاستیک پوشش داد.
استفاده از مه پاش: با استفاده از مه پاش و ایجاد مه در محیط، می توان از کاهش دمای محیط جلوگیری کرد.
واحدهای گلخانه ای فعال و واحدهای پرورش قارچ هم میتوانند اعمال زیر را انجام بدهند:
1-تعبیه و راه اندازی موتور برق اضطراری و اطمینان از کارکرد صحیح آن قبل از وقوع سرما و یخبندان
2-ذخیره سازی سوخت مایع جایگزین در واحدهای گازسوز (به ازای هر 1000 مترمربع) حداقل 2000-1000 لیتر گازوئیل
3-مجهز کردن سیستم گرمایشی (هیتر) به مشعل های دوگانه سوز
4-عایق بندی مخازن سوخت، لوله های سوخت و لوله های آب
5-کنترل و بازرسی سیستم های حرارتی و احیاناً تعمیر آن و اطمینان از کارکرد صحیح آن
ابزاری های رفع اسیب سرمازدگی :
نقش ضد یخ در گیاه :
به دلیل جذب سریع این ماده توسط برگ ها، ساقه و ریشه درمدت کمی، گیاهان شروع به فعالیت شدید متابولیکی کرده و محتویات آمینو اسیدها، پروتئین ها، قند، روغن، ویتامین و مواد معدنی بویژه پروتئین های ضد یخ در پیکره گیاه افزایش می یابد .
فواید استفاده از ضد یخ در گیاهان :
1-مقاومت گیاهان را در برابرسرما و یخ زدگی تا حد قابل قبولی افزایش می دهد. در حین فصل رشد، مقدار و زمان مصرف صحیح موجب می شود که گیاه تولید پروتئین ضدیخ (AFP) و آمینواسیدهای ضدیخ (AAA) کرده که همین امر سبب افزایش مقاومت گیاه دربرابر آسیب های ناشی از سرمازدگی و یخ زدگی می گردد. در صورتیکه در ابتدای شروع نمو جوانه های گل، شکوفه زدن و مراحل ابتدایی تشکیل میوه از این ماده استفاده شود، موجب مقاومت بیشتر گیاه در برابر سرمای احتمالی اواخر بهار می شود و می تواند نقطه خسارت حاصل از انجماد گیاهان را تا 7 درجه سانتیگراد بالا برد.
2- این ماده، مقاومت داخلی و خارجی گیاه در مقابل انواع تنش ها را افزایش می دهد.
3- اگر در فصل پاییز استفاده شود، این ماده مقاومت گیاه در برابر آسیب ناشی از سرمای زودرس پاییزی را افزایش می دهد.
4- در اثر استفاده از این ماده میوه ها بزرگتر، سنگین تر، براق تر و خوشمزه تر می شود.
5- این ماده توانایی انجام فتوسنتز بیشتری را به گیاهان می دهد بنابراین موجب افزایش فشار اسمزی و افزایش مکش آب و مواد غذایی از طریق ریشه گیاه خواهد شد و برگ ها نیز ضخیمتر و سالمتر می شوند و به این دلایل گیاه می تواند در برابر گرما و محیط خشک نیزاز خود مقاومت بیشتری را نشان دهد.
6- در صورت مخلوط شدن با خاک، می تواند PH خاک را پایین بیآورد. باکتری spp Thiobacillus نیتروژن آزاد را از هوا جذب کرده و وارد خاک می کند. مقدار نیتروژن خالص اضافه شده به خاک بر اثر استفاده ازاین ماده حدود kg 80-60 در هر هکتار در یک سال است.
7- در گلخانه ها، مقاومت گیاه در برابر تنش ناشی از گرما و سرما را افزایش می دهد. بنابراین تنش حرارتی در گیاهان توسط این فرآورده پایین آورده می شود و در برخی موارد نیاز به سیستم گرمایش در گلخانه کاملا رفع میشود.
ضد یخ گیاهی از چه ساخته شده است؟
این ماده شامل 3 نوع از انواع گوناگون باکتری تیوباسیلوس (Thiobacillus) است که در طبیعت نیز وجود دارند(T.Thiooxidans, T. Thioparus, T. Ferrooxidans)، همچنین حاوی حدود 60 نوع ماده معدنی به همراه اسید Piruvic، اسید Oxaloacetic و Rusticyanin تولید شده توسط باکتریها که طبیعی و بی خطر برای محیط زیست هستند می باشد.
روش مصرف، ملاحظات و احتیاطات:
1- با استفاده از سمپاش های مه پاش، مه پاشی را روی کل گیاه یا درخت انجام دهید تا حدی که محلول روی درخت یا بوته شروع به چکه کردن کند.
2- برای بهبود کمیت و کیفیت محصول ، این ماده را در ابتدای شروع باز شدن شکوفه ها استفاده کنید و برای اطمینان بیشتراین عمل را هر 15 روز یکبار (حداقل 3-2 بار) تکرار کنید.
3- برای حفاظت بهتر در مقابل سرمازدگی بهاره بر اساس پیش بینی هواشناسی این ماده را دو روز قبل از شروع هوای سرد و یخبندان بکار برید بنابراین استفاده از پیش بینی هواشناسی و محلول پاشی بموقع می تواند تاثیر بیشتری را سبب شود.
4- همیشه ضد یخ گیاهی را با آب (بدون کلر) رقیق کنید.
5-ضد یخ گیاهی دارای درجات تاثیر متفاوتی بر روی گیاهان مختلف ، (بر اساس سن گیاهان، خواص ژنتیکی ، محیط رشد،دما و شرایط خاک و کودهای مصرفی ) است.
6- این ماده را نباید با مواد شیمیایی و سموم آفت کش و قارچ کش ها مخلوط کرد.
7- از آنجا که این ماده پس از 6 ساعت عملکرد حفاظتی خود را آغاز می کند در تمام موارد، درهوای صاف محلول پاشی کنید و در صورت بارش باران در فاصله زمانی کمتر از 6 ساعت به احتمال زیاد اثراین ماده از بین خواهد رفت.
8- اگر گیاهان تحت تنش حاصل از سرما باشند این ماده تاثیرنخواهد کرد. توصیه می شود مواد را در ساعات 10 صبح تا 4 بعد از ظهر و دمای بالای 12 درجه برای گیاهان گلخانه ای و دمای بالای 9 درجه برای گیاهان فضای باز بکار ببرید.
9- میزان مصرف ضدیخ گیاهی بستگی به عوامل زیر دارد: الف) میزان پودر کردن اسپری، ب) اندازه گیاه، ج) سطح گیاه، و د) فواصل بین گیاهان.
10- این محصول به طور موقت می تواند به افزایش مقاومت به سرما دراکثرگیاهان تا 15 روز کمک کند.
11- مصرف ضد یخ گیاهی روی گیاهان سالمتر نتیجه بهتری می دهد.
12- این ماده آسیب های قبلی ناشی از تنش های محیطی که از قبل به گیاه وارد شده است را نمی تواند جبران کند.
13- به منظور افزایش مقاومت درختان در مقابل سرمای زمستانه ،عمل محلول پاشی را در پاییز و قبل از زرد شدن برگ ها انجام دهید. (موارد خاص)
14- مرکبات: بمنظور جلوگیری از آسیب سرما بر روی مرکبات بایستی محلول پاشی در دو نوبت یکبار یک ماه قبل از برداشت ونوبت دوم 5 روز قبل از برداشت میوه مرکبات انجام شود.
15- سیب زمینی: قبل از کشت، در نوبت اول غده های سیب زمینی را داخل محلول (NPA Cropaid رقیق شده) فرو برده یا روی غده ها را مه پاشی کنید و در نوبت دوم نیز پس از ظهور برگ ها و افزایش سطح آنها عمل مه پاشی تکرار شود . در هنگام خطر سرما یا یخ زدگی، هر 10-7 روز این کار را تکرار کنید.
نکات مهم برای پاشیدن ضد یخ ها :
در فصل پاییز بلافاصله پس از برگ ریزان و قبل از به خواب رفتن درخت، یک پاشش انجام می شود.
نکته: پاشش پاییزه جهت حفظ درخت در مقابل خسارات ناشی از سرمای زمستانه و نیز اولین نوسانات دمایی در فصل زمستان یا اوایل بهار می باشد، چرا که ممکن است جوانه را در نطفه از بین ببرد یا درخت را دچار استرس نماید.
2- هنگام متورم شدن و تغییر رنگ جوانه ها با رعایت نکات لازم پاشش هر 10 تا 15 روز یکبار صورت می گیرد و تا رفع خطرسرمازدگی از منطقه ادامه می یابد.
3 - مرحله گلدهی و قبل از باز شدن گل ها (هنگام شکوفه) طبق روال گذشته
4 - در مرحله تمام گل و باز شدن کامل گل ها.
نکته : در هنگام پاشش در مراحل 3 و 4 به علت حساسیت و ظریف بودن بافت و جنس گل حتما توجه شود فشار پاشش با دستگاه کنترل گردد؛ تا حدی که به گل ها آسیب فیزیکی وارد نشود و منجر به کنده شدن گل نگردد .
نکته آخر : در مناطقی که دسترسی دقیق به اطلاعات هواشناسی هست به این مراحل نیازی نیست فقط کافی است 2 روز قبل از آمدن سرما پاشش انجام شود .
فایده کود های ضد سرما :
باعث افزایش مواد ارگانیک خاک که باعث مقاومت بسیار بالای خاک در مقابل سرما میشود.
اقدامات لازم پس از یخ زدگی درختان میوه:
قسمت هاي آسیب دیده و خشک شده بعد از تشخیص، باید کاملا قطع شوند تا به کانون آفات و بیماري ها مبدل نگردند .بافت چوبی آسیب دیده را می توان از تغییر رنگ لایه کامبیوم( بافت هدایت کننده مواد غذائی) زیر پوست درخت که به رنگ سیاه یا قهوه اي در می آید تشخیص داد .براي تعیین دقیق قسمت هاي خسارت دیده و قطع آن ها باید حداقل چند ماه صبر نمود بنابراین قبل از شروع فصل رشد باید از هرس خودداري نمود و با مشخص شدن عمق آسیب( بر حسب خشکیدگی و پیشروي سرمازدگی) در شاخه ، اسکلت درخت را احیا نمود . بر اثر صدمه اندام هاي هوایی فعالیت ریشه نیز ،کاهش می یابد لذا با تغذیه مناسب و متعادل بازیابی و ترمیم قسمت هاي مختلف آسیب دیده درخت تسریع می گردد.
در نتیجه گیری به این نکته میرسیم که با شناخت دقیق و کامل زمان سرمازدگی میتوان در هر قسمت از مراحل کشاورزی، از این موارد بالا استفاده کرد.
اطلاع از تغییرات دمای هوا و توجه به نکات هوا شناسی عامل مهم برای رفع این خطر است. و میتوان با رعایت نکات فوق خطر آسیب به باغ و گلخانه را تا حد زیادی کاهش داد.
منابع :
بررسی اثر ترکیبات ضد یخ گیاهی در جلوگیری از سرمازدگی بهاره درختان آلو و گوجه (Prunus spp)/ یازدهمین کنگره علوم باغبانی ایران / 1398/ محی الدین پیرخضری
http://hf2007.blogfa.com/
http://parscenter.com/
https://www.irankeshavarzi.com/
http://www.aftabchem.com/
https://jkmaz.ir/
