برداشت محصولات و نکات آن

بنام خداوند بخشنده مهربان
سلام و احترام خدمت دوستان عزیز ، حالتون چطوره ؟  کدوم مطالب رو بیشتر دوست دارین؟
مطلب اموزشی امروز بابت برداشت هست که امیدوارم خوشتون بیاد.
مقدمه : 
برداشت مرحله ای است حساس كه اگر به طور صحيح انجام نشود ممكن است نتيجه ی زحمات و سرمايه صرف شده را يک باره هدر دهد. از اين رو، داشتن اطلاع كافی از علائم رسيدگی، زمان مناسب و نحوه صحيح برداشت الزامی است.
1.رسـيدن فيزيولوژيكی:
 
به رسيدن محصول بعد از كامل شدن ميوه و دانه به صورت طبيعی و بر روی گياه مادری در اصطلاح «رســيدن فيزيولوژيكــی» می گويند. اكثر محصولات زراعی و باغی پس از رســيدن فيزيولوژيكی، قابل برداشت هستند مانند انواع غلات، حبوبات، هندوانه، گيلاس، انگور و مركبات.
 2- رسـيدن تجارتی:
 
بعضی از محصولات زراعی و اغلب محصولات باغی در مرحله رســيدن فيزيولوژيكی براي عرضه بازار مناســب نيستند و در مراحل قبل يا پــس از آن ارزش تجارتی و اقتصادی بيشــتری دارند.به اين نوع رسـيدن در اصطلاح «رسيدن تجارتی» می گويند
برداشــت محصول زراعی و باغی ممكن است با دســت و يا با ماشين آلات بخصوص انجام شود. اكثر محصولات باغی (ميوه جات، سبزيجات، گل و …) و محصولات زراعی در مساحت هاي كوچک با دست برداشت مي شوند مثلا غلات (گندم، جو، برنج، …) و گياهان علوفه ای و يونجه و شبدر، اسپرس را با داس يا قداره و سبزی ها را با داس، كاردک، چغندر، شلغم و هويج را با بيل برداشــت مي نمايند و يا خيار و هندوانه و گوجه فرنگی و ميوه های درختی را با دســت می چينند تا صدمه نبينند .
 
علائم تشخیص رسیدگی محصولات باغی
 
اگــر محل توليد تا بازار مصرف ميوه آبدار و پوســت نازک فاصله زيادی باشــد و همچنين درمورد سبزی هايی كه برای نگهداری در انبار در نظر گرفته شده اند محصول را بايد مدتی قبل از رسيدن كامل برداشت نمود. مانند گوجه فرنگي و موز كه در حالت نيم رس برداشت می شود. زمان برداشــت بعضی از ســبزی های ميوه ای مانند خيار و لوبيا تابع ســليقه و هدف مصرف  كننده اســت مثلا خيار در حالی كه هنوز كوچک و قلمی و ســبز و بدون بذر اســت برای شــور برداشت می شود.
تشــخيص درجه رسيدگی بعضي ســبزی ها به تجربه نياز دارد. هندوانه را موقعی كه پيچک كنار دم ميوه قهوه ای و خشــک شــد می توان برداشــت كرد. در خربزه رســيده نوک ميوه نرم  می شود و در پوست ناحيه دم ميوه شيارهايی به وجود می آيد، به علاوه شبكه پوست ميوه كاملابرجســته می شود. در طالبی رســيده دم ميوه به راحتی جدا می شود و ميوه كمی نرم می گردد و بوی مطبوعی دارد.
به طور کلی  برداشــت انواع ســبزی ها به صورت دســتی و در چندين مرحله (چين) انجام می شود و به منظور سهولت كار چند روز قبل از برداشت عمليات آبياری متوقف می گردد.
 
شناخت زمان و نحوه برداشت سيب زمينی
 
بهترين زمان برداشــت ســيب زمينی در چنين حالتی غده ها رسيده و پوست آن ها ضخيم و سفت شــده اســت و اگر چند غده را در محل های مختلف مزرعه از خاک خارج نماييم پوست آن ها به آسانی با مالش محكم دست كنده نمی شود.
مناسب برداشت غلات ( گندم، جو، برنج و …) پس از رشد كامل گياه و موقعی است كه رنگ عمومی ساقه و برگ ها كاملا زرد و دانه، حالت سفت و سخت دارد. رطوبت دانه در هنگام برداشت مطلوب است كه حدود 14 درصد باشد. 
برخی از گل های زينتی را همراه با دمگل و يا شاخه از ساقه اصلى يا قاعده گل جدا مي كنند، اين گل ها را «گل های شاخه بريده» گويند مانند گلايول، ميخک، رز، شب بو، ژربرا، آنتريوم وغیره. اين گونه گل ها را معمولا در حالت غنچه برداشــت می كنند .
 
در حالی كه اگر نرســيده باشــد پوست غده ها نازک و به ســادگي كنده مى شود. البته گاهي ممكن است به سبب قيمت بالای سيب زميني در بازار، برداشت زودتر انجام شود ولی محصول زود برداشــت شــده ريز و آبدار اســت در اثر حمل و نقل صدمه ديده، قابل نگهداری برای مدت طولانی نيست. براى رفع اين معايب اقدام به كاشت سيب زمينى زودرس مى نمايند.
 
 شناخت روش های برداشت سیب زمینی
 
در برداشــت دستی، سيب زمينی را معمولا به كمک بيل (با صفحه ساده يا مشبک )از زمين خارج می نمايند در زراعت های بزرگ ســيب زمينی، عمليات برداشــت با ماشين آلات ويژه انجام می شود. كمباين ســيب زمينی، دارای واحدهاى عامل اســت كه سيب زمينی ها را از خاک بالا آورده و آ ن را بر روی نقاله غربالی لرزان منتقل می نمايد تا خاكشــان زدوده شــود.
سپس سيب زمينی ها درون تريلی يا مخزن كمباين ريخته مي شــود در روش نيمه مكانيزه سيب زميني كنده شده توســط سيب زميني كن به رديف روی سطح زمين در مسير حركت تراكتور ريخته می شود تا با دست جمع آوری شوند.
شناخت زمان و نحوه برداشت ذرت
 
زمان و نحوه برداشــت ذرت به نوع مصرف آن بســتگی دارد. در صورتی كه ذرت به منظور تهيه علوفه كشت شده باشد پس از آن كه دانه های بلال نيمه سخت شدند، بوته ها را از نزديک زمين با ماشين های خردكن علوفه قطع و خرد كرده، به عنوان علوفه سبز و تازه، به مصرف تغذيه دام می رسانند و يا آن ها را سيلو نموده، در فصل زمستان كه دسترسی به علوفه و مواد غذايی دشوارتر است برای تغذيه دام ها به كار می برند.
در صورتی كه ذرت برای توليد دانه كشت شده باشد پس از خاتمه دوره رشد و نمو و زمانیكه دانه ها سفت و رنگ برگ ها زرد شدند، ميوه يا بلال ذرت را با ماشين بلال كن برداشت سپس با ماشين پوست گير پوشش آن را جدا كرده آنگاه با ماشين دانه كن دانه ها را از چوب بلال جدا می كنند.
در كمباين ذرت همه اين اعمال يكجا صورت مي گيرد. سپس دانه ها جهت رسيدن به رطوبت مطلوب در دستگاه های خشک كن قرار می گيرند .
شناخت زمان و نحوه برداشت يونجه
 
بهترين زمان برداشــت يونجه هنگامی اســت كه 10 تا 50 درصد مزرعه به گل رفته باشــد. محصول يونجه قبل از گل كردن، حاوی درصد پروتئين زيادی است. و مقدار ويتامين B , A و C در آن به بيشترين حد می رسد.
اما پس از گلدهی با افزايش وزن كلی گياه، درصد پروتئين كاهش و درصد الياف بيشتر می شود. در گلدهی50-10 درصد تعادل بين كميت و كيفيت برقرار است.
شناخت روش های برداشت محصولات زراعی
 
برداشــت محصول زراعی و باغی ممكن است با دســت و يا با ماشين آلات بخصوص انجام شود. اكثر محصولات باغی (ميوه جات، سبزيجات، گل و …) و محصولات زراعی در مساحت هاي كوچک با دست برداشت مي شوند مثلا غلات (گندم، جو، برنج، …) و گياهان علوفه ای و يونجه و شبدر، اسپرس را با داس يا قداره و سبزی ها را با داس، كاردک، چغندر، شلغم و هويج را با بيل برداشــت مي نمايند و يا خيار و هندوانه و گوجه فرنگی و ميوه های درختی را با دســت می چينند تا صدمه نبينند.
 
در زراعت های وســيع، برداشت با دســت مقرون به صرفه و عملي نيست بنابراين، برداشت آن ها با ماشين آلات برداشت انجام می گيرد. مثلا براي برداشت غلات دانه ريز از كمباين، براي برداشــت نيشــكر و ذرت از خردكن،  ،برداشت يونجه با دروگر،  و يا برای برداشت سيب زميني و چغندر از ماشين های كمباين غده كن استفاده می شود.
 
نتایج برداشــت زودهنگام محصول
1.رشد نكردن كامل گياه خصوصا در گياهان علوفه ای كاهش كميت محصول
2.عدم رسيدگی و تكامل گياهک دانه
3.پوســيدگی و كپــک زدن محصــول در مراحل حمل ونقل و انبار كردن و تحميل هزينه كاهش دادن درصد رطوبت
4.كاهش كيفيت و بازار پسندی محصول
برداشــت دير هنگام محصولات،  
 
2.ريزش دانه ها پس از رسيدن بخصوص در غالت و حبوبات
3.افزايش خسارت آفاتی مانند گنجشک و …
4.كاهش كيفیت بازار پسندی محصول
5.افزايش احتمال مواجه شدن با شرايط نامساعد محيطی
  
 مثلا خيار، بادمجان، نخودفرنگی، لوبياســبز، ذرت شيرين، سبزيجات برگی، باميه و … قبل از رسيدن فیزیولوژیکی دارای کیفیت مطلوب هستند.اين محصولات اگر به مرحله ی رسيدن فيزيولوژيكی برسـند بافت خشــبی پيدا كرده، فاقدکیفیت و بازار پسندی خواهند شد. در مقابل ميوه هايی نظير ســيب، موز، گوجه فرنگی و خرما مدتی پس از رسيدن فيزيولوژيكی، كيفيت لازم برای مصرف را به دست می آورند و قابل مصرف می شوند
عوامل موثر در برداشت محصول : 
 
1-کنترل وضعیت خاک            2-زمان برداشت          3- ساعات برداشت            4-وسیله برداشت کننده
که در زیر به اختصار به آنها پرداخته می شود:
 
 
الف) وضعیت خاک در موقع برداشت: 
 
هنگام برداشت محصول، وضعیت خاک بر حسب نوع گیاه و فصل برداشت متفاوت خواهد بود به طور کلی به قرار زیر است:
 
1-برای برداشت محصولات مختلف بایستی رطوبت خاک در حدی باشد که برای ماشین الات و نیروی انسانی برداشت کننده مزاحمتی نداشته باشد.
 
2- جهت برداشت اکثر گیاهان زراعی ، غلات، حبوبات، گیاهان صنعتی (کلزاو گلرنگ) بایستی سطح خاک خشک باشد.
 
3-جهت برداشت گیاهان غده ای (سیب زمینی، چغندرقند) خاک رطوبت مناسب (در واقع خاک گاور باشد)داشته باشد.
 
4- جهت برداشت ماشینی، سطح خاک هموار، پستی و بلندی های زمین تا حد امکان ازبین برده شود تا امکان برداشت مناسب فراهم گردد.
 
ب) زمان برداشت: 
 
زمان برداشت گندم وجو زمانی است که اگر ساقه را دور دست بپیچیم ساقه ها شکسته می شوند و به راحتی دور دست پیچیده نمی شود یا از نظر دانه اگر دانه را زیر دندان قرار دهیم به راحتی شکسته شود. تعجیل و تاخیر در برداشت خساراتی را به دنبال خواهد داشت که در ذیل خسارات ناشی از هر یک بیان شده است:
تلفات ناشی از رعایت نکردن ساعات برداشت:
 
1-  در مواقع خیلی گرم و خشک ساقه ها شکسته شده و سبب ریزش دانه می شود
2-  برداشت شب هنگام بدلیل خشکی و کاهش دقت راننده کمباین تلفات زیادی را به دنبال خواهد داشت.
 
 
ج) تلفات ناشی از تنظیم نبودن ماشین آلات (کمباین )
 
 
1.  برداشت نشدن قسمتی از محصول
2.  ریزش محصول در هنگام برداشت
3.  باقی ماندن محصول در کاه و کلش و اندام های گیاهی
4.  کاهش کیفیت محصول
5.  کاهش محصول به دلیل خرد و ریز و له شدن محصول
هنگام ورود کمباین به مزرعه کشاورز می تواند با صرف زمانی کم ، یکسری چک کردن های ساده را انجام تا میزان ریزش را تا حد قابل توجهی کاهش داد که در ذیل آورده شده است :
 
1.  اطمینان از خالی بودن سنگ جمع کن
2.  اطمینان از سالم بودن پرده برزنتی که پشت خرمنکوب قرار دارد.
3.  اطمینان از سالم بودن تیغه ها و در صورت شکستگی تیغه ها تعویض گردد.
  پس از برداشت :
کاهش دمای محصول و خنک کردن آنهاست تا جلوی از دست رفتن رطوبت و تغییرات نامطلوب شیمیایی گرفته و از ضربه فیزیکی به محصول جلوگیری شود و جداسازی محصولات خراب و ضربه خورده و همچنین حفظ شرایط بهداشتی برای کاهش شانس انتقال آلودگی و خرابی سایر محصولات انجام شود .
همچنین وضعیت فیزیولوژیکی محصول هم بسیار مهم است مثلاً خیار در حالت نابالغ برداشت می‌شود که دارای تنفس و متابولیسم بسیار زیادی است پس عمر پس از برداشت بسیار کوتاهی دارد درحالی‌که هندوانه در حالت رسیده برداشت می‌شود و عمرپس از برداشت طولانی‌تری دارد. روش‌های پیشرفته برای خنک کردن سریع محصولات و انبار‌های با اتمسفر کنترل شده همگی برای حفظ کیفیت محصول در یک بازه زمانی بیشتر و البته در مقیاس تجاری به کار می‌روند.
 
استفاده از این روش‌ها به همراه دسته‌بندی (sorting) و بسته‌بندی (packing) مکانیزه می‌توانند در موفقیت پس از برداشت تأثیر بسیار معناداری داشته باشند. تکنیک‌های جدید نیازمند سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی است، از سوی دیگر آموزش بهتر و مؤثرتری به کشاورزان و پرورش‌دهندگان نیاز است تا نکات ابتدایی برداشت صحیح را رعایت کنند؛ موارد ساده‌ای همچون جلوگیری از ضربه خوردن محصول، یا لغزیدن آنها روی هم که سبب آسیب فیزیکی می‌شود. این موارد نیازمند پشتیبانی دولتی و دانشگاهی برای ترویج بهتر است .
 
از دست دادن رطوبت از دلایل دیگر خرابی محصولات برداشت شده است. فرآورده‌ها از این نظر بسیار با هم متفاوتند، مثلاً سبزی‌های برگی خیلی سریع پلاسیده می‌شوند ولی سیب‌زمینی نرخ بسیار پایین‌تری برای از دست دادن آب دارد. حفظ رطوبت اتمسفر نگهداری محصولات هم از نکات کلیدی نگهداری پس از برداشت آنهاست.
نکته دیگر برداشت در مرحله صحیح است، گوجه‌فرنگی باید در هنگام بلوغ و زمانی که هنوز سبز است برداشت شود. میوه‌ها و گل‌های شاخه بریده از این نقطه نظر به دو دسته تقسیم می‌شوند: آنهایی که پس از جدایی از گیاه مادر می‌رسند (فرازگرا یا climacteric)مانند سیب، موز، گوجه فرنگی که از نظر پس از برداشت عمر بیشتری دارند و دسته دوم آنهایی که باید روی گیاه مادر به کیفیت مطلوب خود برسند نا فرازگرا یا (non-climacteric) مانند توت فرنگی و انگور. مدیریت پس از برداشت این دو دسته متفاوت است.
 
بلافاصله پس از پایان برداشت و جمع آوری محصول تولیدی آغاز می‌شود و می‌تواند شامل دسته بندی، خنک کردن و بسته‌بندی شود.سلول‌های محصولات کشاورزی هنگام جدایی از گیاه مادری زنده هستند و متابولیسم دارند، یعنی برای ادامه زندگی نیازمند انرژی‌اند و به دلیل اینکه از گیاه مادر جدا شده‌اند شروع به مصرف منابع داخلی و ذخایر خود می‌کنند، همین امر باعث خرابی و از دست رفتن کیفیت محصول می‌شود. هر کاری که سبب کاهش نرخ متابولیسم سلول‌ها شود عمر محصول و دوره حفظ کیفیت آن را طولانی‌تر می‌کند. پس هدف نهایی پس از برداشت انواع محصولات حفظ کمیت و کیفیت آنها تا زمانی است که توسط مشتری خریداری می‌شود.
توصیه میشود برای برداشت  محصولات ، به صورت مکانیزه اقدام شود  ،  و مراحل کشاورزی هوشمند کمک گرفته شود . تا بتوانیم با استفاده از دستگاه های مناسب به کشاورز کمک کنیم تا بتواند محصول خود را رونق داده و بازدهی ان را افزایش دهد. 
 
http://agri-semirom.ir/ 
https://agrilib.areeo.ac.ir/ 
https://pesterafsanjan.com/ 
https://www.forsatnet.ir/