بنام خداوند بخشنده مهربان 

سلام و احترام خدمت شما دوستان گرامی .در ادامه مطاب قبلی امروز به سراغ اشنایی بیشتر با پیاز میرویم.

باما همراه باشید.

 

گياه شناسي پياز:

پيــاز خــوراكي بــا نــام علمــي cepa Allium از خــانواده Alliaceae   اسـت .  بــا 8 جفــت  كروموزوم، گياهي دوساله است. اين گياه توسط بذر، نشاءو يا سوخچه  قابل تکثیر است .

پياز جزء گياهان تك لپه اي ميباشد. به طور كلي ويژگي هاي اندام هاي رويشي و زايشي آن به شرح زير است :

ريشه: 

 ريشه پياز از نوع افشان بوده و بسيار سطحي است  طول ريشه نسبتاً كوتـاه و در وسط صفحه زيرزميني نقطه رويشي كه نقش جوانه انتهايي ساقه را دارد، قرار گرفتـه و از اين محل ساقه گل دهنده هوايي و برگ سبز پياز ظاهر ميشـود .

ريشـه بـذري گيـاه عمـر كوتاهي داشته و ريشه هاي بعدي به صورت حلقه هاي مشخص و منظم از سـاقه منشـأ گرفتـه است.  و رشد ثانويه نيز ندارند. رشد گياه در اوايل فصل كند بوده و به صورت رزت است.

ساقه    :

ساقه گياه ريزومي كوتاه، متراكم و تحليل رفته در قسمت انتهاي پياز بوده كه در بـرش طولي قلبي شكل است. ساقه گل دهنده تنها ميـان گره اي اسـت كـه در طـول سـيكل زنـدگي گياه و معمولاً در فصل دوم رويش، از ساقه حقيقي به وجود مي آيد.

اين ساقه توخالي و در طول خود داراي يك برآمدگي مشخص است.

برگ :

برگ هاي پياز به دو دسته تقسيم ميشوند: يكي فلـس هـاي پيـاز كـه بـرگ هـاي تغييـر شكل يافته اي هستند و براي گياه ارزش غذايي و ذخيـره اي دارنـد و ديگـر بـرگ هـاي سـبز فتوسـنتزكننده مـيباشـند. بـرگهـاي فتوسـنتزكننده متقابـل و در دو رديـف عمـودي قـرار ميگيرند. برگ از دو قسمت پهنك و غلاف لوله اي شكل تشكيل مـي شـود . پهنـك بـرگ توخالي بوده و در قسمت فوقاني كمي مسطح است. زبانـك بـرگ در بـالاي محـل اتصـال پهنك به غلاف به صورت گسترده قرار دارد. برگهاي جوان در داخل غـلاف بـرگ هـاي قديمي رشد كرده و مجموعه فشرده غلاف برگها، سـاقه كـاذب توخـالي لولـه اي شـكلي تشكيل ميدهد كه در قسمت فوقاني باز است و گردن ناميده ميشود .

گل آذين-

  ساقه گل دهنده پياز همچون تمام گونه هاي جنس Allium از رشد قسمت انتهاي سـاقه متراكم پياز به وجود آمده و بدون گره و ميانگره ميباشد. بسـته بـه ژنوتيـپ، انـدازه پيـاز و شرايط محيطي، يك پياز مادري منفرد، از 1 تا 30 گل آذين توليد ميكند، اما توليـد 5 تـا 7 عدد آن معمول است. هر چند تقريباً گل آذين پياز ممكن است شامل 50 تا2000 گل باشد، اما طيف معمول آن بين 200 تا 1000 عدد گل است. تعداد گل چترهاي ثانويـه (چترهـايي كه بعد از اولين چترها در يك بوته ظاهر ميشوند) حدود 30 تا 50 درصد تعداد گل اولـين چترها ميباشد. قبـل از گلـدهي، گـل توسـط يـك اسـپات پوشـيده شـده كـه ايـن پوشـش براكته اي نازك، قبل از شروع گلدهي شكافته مـي شـود . گـل هـاي يـك چتـر همزمـان بـاز نميشوند و هر كدام در مراحل نموي مختلفي قرار دارند، اما معمولاً گلها ازوسط چتر به سمت اطراف شكفته ميشوند. تعداد گل هايي كه در يك روز باز ميشوند رابطه مستقيم بـا ساعات آفتابي روز دارد. هنگامي كه 85 درصد گلهاي يك چتـر شـكفته شـوند، چتـر در اوج گلدهي خود قرار دارد. مدت گلدهي يك چتر منفرد ممكـن اسـت از 2 تـا 4 هفتـه بـه طول انجامد كه مسلماً اين زمان در مورد همه گياهان يك مزرعه طولاني تر ميگردد. مدت گلدهي چترهاي ثانويه كوتاهتر از چترهاي اصلي بوده كه احتمـالاً بـه ايـن دليـل اسـت كـه تعداد گل كمتري داشته و گلدهي آنها ديرتر و در هـوا ي گـرم تـر اتفـاق مـي افتـد . تحـت شرايط ويژه، برخي يا همه گلهاي يك چتر تبديل به پيازهـاي كـوچكي مـي شـود . شـدت توليد اين پيازها در ژنوتيپ هاي مختلف، متفـاوت بـوده و دلايـل مشخصـي بـراي آن ذكـر نشده است. با اين حال، واكنش گياه به صدمات مكانيكي ممكن است يكـي از ايـن دلايـل باشد.  

 

گل :  

 گلهاي پياز در دسته جات كوچك 5 تا 10 تايي قرار دارند. دمگل هاي باريك، برابـر و بيش از 4 سانتيمتر بوده و گل به رنگ سفيد، سـتاره اي شـكل بـا گلبـرگ هـاي گسـترده ميباشد. هر گل داراي 6 گلبرگ و 6 پرچم بوده كه سه گلبرگ يـك حلقـه داخلـي و سـه تاي ديگر يك حلقه خارجي را تشـكيل مـي دهنـ د و پـرچم هـا نيـز بـه همـين صـورت قـرار ميگيرند. گلبرگهـاي خـارجي پهـن و گلبـرگ هـاي داخلـي با ريـك اسـت . پـرچم هـاي خارجي درفشي و پرچم هاي داخلـي در قسـمت پايـه پهـن بـا دندانـه هـاي كوتـاه در دو لبـه ميباشند. مادگي سه خانه اي بوده كه در هر خانـه دو تخمـك واژگـون قـرار مـي گيـرد . در ديواره بين برچه ها، مقابل پايه پهن پرچم هاي داخلي، غـدد شـهد ي وجـود دارد كـه توسـط سوراخ به خارج راه پيدا ميكنند. 

 

ميوه: 

ميوه كپسول و به طول تقريبي 5 ميليمتر ميباشد.

 

بذر :

بذر پياز تقريباً يك هرم مثلث القاعده نامرتب و زاويه دار، در يـك طـرف محـدب و در طرف ديگر صاف و رنگ آن سياه است  ابعاد پهناي بذر آن 1 تا 2 ميليمتر و درازاي بذر 3 تا 4 ميليمتر و ضخامت بذر 5/0 تا 1 ميليمتر است. وزن هزار دانـه بـذر پيـاز حدود 7/2 تا 4 گرم است. در واقـع 370000-250000 عـدد بـذر آن يـك كيلـوگرم وزن دارد. رطوبت بذر پياز 6 تا 8 درصد در نظـر گرفتـه مـي شـود . بـذر پيـاز در بهتـرين شـرايط نگهداري قوه ناميه خود را 3-2 سال حفظ ميكند ولي بهتر است بذر يكساله كشت گردد.

 

سوخ  :

سوخ از رشد ساقه زيرزميني تشكيل ميشود و سطح فوقاني آن داراي برگهاي ضخيم سفيد است كه كلروفيل خود را از دست داده اند.

مراحل رشد رويشي زماني كه گياهي از بـذر بـه وجـود مـي آيـد، وارد مرحلـه رو يشـی مـيگـردد و پـس از گذراندن آن به مرحله زايشي وارد ميشـود . آگـاهی از چگـونگی رشـد و نمـو پيـاز نقـش مهمي در اعمال مديريت صحيح زراعي براي داشـتن بهتـرين عملكـرد و كيفيـت محصـول دارد. 

  مراحل مختلف رشد پياز از كاشت بذر تا رسيدن سوخ شامل مراحل زیر است :

مرحله الف) بذر پياز در عمق 2-5/1 سانتيمتري خاك (بستركشت) قرار داده ميشـود . بذر مورد استفاده بايد مرغوب، عاري از بذر علف هاي هرز و داراي قوه ناميه بالايي باشد.

 

مرحله ب) در اين مرحله ميتوان براي مبارزه با علفهاي هرز مـزارع پيـاز بـه صـورت پيش رويشي اقدام كرد.  

مرحله پ)  بعد از جوانه زني بذر داخل خاك، لپه ظاهر ميشود كه شبيه قـلاب مـیباشـد  معمولاً در منطقه كرج بعداز كاشت و آبياري تا رسيدن به اين مرحلـه 10 تـا 14 روز زمـان لازم است و بر اساس آن ميتوان درصد سبز شدن بذر پياز را تخمين زد.

 

مرحله ث) در اواخر مرحله سه برگي و شروع مرحله بعدي، پياز به حـد ي بـزرگ شـده كه قابليت تحمل سموم علفكش پس رويشي را دارد. پيازيك دوره طـولا ني و غيرمعمـول رشد آرام را تا رسيدن به مرحله سه برگي طي ميكند  . 

  مرحله ج) در اين مرحله رشد پياز افزايش يافته و معمولاً چندين برگ همزمان به وجود آمده و نياز غذايي پياز در اين مرحله بسيار بالا است.

مرحله چ) در زماني كه نسبت حداكثر قطر پياز به حداقل قطر ساقه دروغين(قطر گـردن پياز) كه نسبت تشكيل سوخ ناميده ميشود، از 2 بيشتر شود، تشكيل سوخ آغاز ميشود. در اين مرحله برگهاي دوم و سوم خشك شده و اين در حالي است كـه بـرگ هـا ي 8 تـا 13 ظاهر ميشوند و گياه در حداكثر رشد و توسعه قرار دارد  

مرحله ح) در طول دوره رشد سوخ، پياز به آب و مواد غذايي بيش از سايرمراحل رشد نياز دارد. سرعت انباشتگي مواد خشك پياز در طول دوره رشد سوخ، با سرعت سريع رشد گياهان علوفه اي قابل مقايسه است. مواد خشك حداكثر با سرعت 112 تا 224 كيلوگرم در هكتار در روز در طول دوره رشد انباشته ميشود

مرحله خ) مرحله رويشي به پايان ميرسد و برگ ها در اثرنرم شـدن محـل گـردن پيـاز، بـر روي خاك افتاده و شروع به خشك شدن و تخليه مواد موجود در برگها ميكند.

مرحله د) در اين مرحله برگها خشك شده و سوخ به حداكثر اندازه خود رسـيده و فلـس خارجي سوخ خشك ميشود. مرحله رسيدگي معمولاً با درصد اندامهاي هوايي افتاده و تعداد برگهاي خشك شده سنجيده ميشود و معمولاً افتادگي 80-50 درصد سـاقه هـا ي دروغـين، بهتـر ين زمـان بـرا ي برداشت است. جهـت تسـريع رسـيدن سـوخ، معمـولاً با يـد آبيـاري را 7 تـا 14 روز قبـل از برداشت پياز قطع كرد. رسيدن بـه درجـه قابـل قبـولي از رسـيدگي قبـل از برداشـت، عامـل كليدي در توليد سوخ با قابليت انبارماني طولاني ميباشد .