1A- IRS و 1B - IRS متعلق به كشور هندوستان به ترتيب در سال هاي 1988 و 1991 به فضا پرتاب شد كه پوشش طيفي و زميني آن ها مشابه سيستم ماهواره لندست از سنجنده MSS است. سنجنده LISS پوشش طيفي در چهار باند با قدرت تفكيك زميني 72/5 متر (1A - IRS) / (LISSI) و 36/25 متر (1B - IRS) / (LISSП) است. 1C - IRS اولين ماهواره نسل دوم ماهواره IRS است كه در 28 دسامبر 1995 به فضا پرتاب شد. IRS-1C داراي باند پانكروماتيك با قدرت تفكيك زميني 5/8 متر و عرض تصوير برداري 70 كيلومتر است.

سنجنده چند طيفي LISSШ دارای باندهای معادل باندهای TM2 – TM3- TM4- TM5 و قدرت تفكيك طيفي زميني 23/5 متر براي باندهاي نور مرئي و مادون قرمز نزديك و عرض تصويربرداري تقريبي 140 كيلومتر است. IRS-1D همانند IRS-1C است، كه در 29 سپتامبر 1997 به فضا پرتاب شد. به طور كلي ماهواره هاي سري IRS (هندي) توانايي اساسي براي نقشه برداري، مشابه سنجنده هاي MSS و TM ماهواره لندست مي باشد و اختلاف زيادي در بهبود قدرت تفكيك زميني (باند پانكروماتيك IRS-1C با قدرت تفكيك زميني 5/8متر) دارند.

جدول :1مشخصات ماهواره IRS‐1C

جدول 2:  مشخصات ماهواره IRS‐1D

منبع:

معرفی مهمترین ماهواره های سنجش از دور در منابع زمینی، وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه ریزی و اقتصادی، دفتر آمار و فناوری اطلاعات

براي رسيدن به توسعه پايدار مـي بايسـت فاكتورهـاي ماننـد منـابع زمينـي، محـيط، جمعيـت، اقتصـاد و اجتمـاع را در نظـر داشـت. محـيط بـه عنـوان بخـش مهمـي از ايـن سيسـتم، حفاظـت از آن شـرط اصـلي توسـعه پايـدار اسـت. از جملـه راه هـاي كسـب اطلاعـات از محـيط، بـه كـارگيري فنـاوري سـنجش از دور و تلفيـق آن بـا سـامانه اطلاعات جغرافيايي مـي باشـد.

در ايـن زمينـه مـاهواره هـا مـي تواننـد اطلاعـاتي در چنـد بعـد، چنـد مقيـاس و چنـد طيف تهيه كنند كه اين ويژگي هـا بـه اهميـت و نقـش آنهـا مـي افزايـد. امـروزه بـا اسـتفاده از مـاهواره هـا و تصـاوير مــاهواره اي، شناســايي و مطالعــه اجســام و پديــده هــايي بــا وســعت كمتــر از يــك متــر، موجــب تحــولي درفنــاوري سنجش از دور شده است.

با استفاده از تصاوير مـاهواره اي و تكنيـك سـنجش از دور، مـي تـوان بـا هزينـه و زمـان كمتـر، طيـف وسـيعي از پروژه ها را در سطح جهـاني، منطقـه اي، ملـي، اسـتاني و محلـي بـه نتيجـه رسـاند. عـلاوه بـر ايـن، قابليـت تكـرار اخـذ داده هـاي مـاهواره اي بـه فاصـله زمـاني چنـد سـاعت تـا چنـد روز در طـول مـاه يـا سـال، امكـان مطالعـات تغييرات و پايش پديـده هـاي زمينـي را بخـوبي فـراهم سـاخته اسـت. قابليـت داده هـاي مـاهواره اي، سـبب شـده تـا دانشمندان و محققان اين رشـته فعاليـت هـاي خـود را گسـترش داده و نتـايج مطالعـات خـود را بـه تغييـرات اقليمـي و نوسانات جهاني آن و اندازه گيري عوامل زيست محيطي بسط دهند.

مطالعـات كشـاورزي و منـابع طبيعـي، پـايش هـاي بيابـان زايـي، تخريـب سـيلاب، خشكسـالي، تغييـرات آب درياها و درياچه هـا، تغييـرات آب و هـوا، آلـودگي هـاي آب و خـاك و هـوا، تغييـرات شـهرها و منـاطق مسـكوني، بــه عنــوان ابزارهــايي بــراي مــديريت دقيــق مطــرح اســت كــه بــا اطلاعــات مــاهواره اي انجــام بســياري از ايــن مطالعات مقـدور مـي شـود. تـلاش هـاي متخصصـان فنـاوري هـاي فضـايي و سـنجش از دور و مـديران سـبب شـده كه با استفاده از اطلاعـات و داده هـاي مـاهواره اي بتـوان در جهـت اعمـال مـديريت صـحيح و مبتنـي بـر دانـش روز گام هايي برداشت.

در ايـن راسـتا امريكـا، اولـين كشـوري اسـت كـه مـاهواره منـابع زمينـي را در 23 ژوئيـه 1972 مطـابق بـا اول مـرداد 1351 بـه نـام ERTS1) Satellite Technology Resources Earth ) بـه فضـا فرسـتاد و ايـن ماهواره بعدها به نام (1 Landsat ) معرفي شد.

مـاهواره (1 Landsat)، در تـاريخ 6 ژانويـه 1978 مطـابق بـا 16 دي مـاه 1356 از كـار افتـاد، البتـه قـبلاً در تاريخ 22 ژانويه 1975 مطابق با 3 بهمن 1353 ماهواره (2 Landsat) به فضا فرستاده شده بود. تا كنون 5 ماهواره از سري ( Landsat) بـه فضـا فرسـتاده شـده اسـت. عـلاوه بـر آمريكـا كشـورهاي ديگـري از جمله فرانسه، روسيه، ژاپن، چـين، كانـادا، هندوسـتان و ..... مـاهواره هـاي منـابع زمينـي را بـه فضـا فرسـتاده انـد كـه در ايـن گـزارش دربـاره انـواع شـاخص تـرين مشخصـات مـاهواره هـاي سـنجش از دور و سـنجنده هـاي آن هـا بحث خواهد شد.

ماهواره هاي لندست كه توسط سازمان ملي هوانوردي و فضانوردي امريكا ( NASA) طراحي و در مدار زمين قرار گرفته اند، شامل دو نسل مي باشند كه ماهواره هاي لندست 1 و 2 و 3 را ماهواره هاي نسل اول و ماهواره هاي 4 و 5 را ماهواره هاي نسل دوم مي گويند.

ماهواره هاي نسل اول با قطرحدوداً 5/1 متر و طول تقريباً 3متر و پهناي آن به همراه باله ها 4 متر و وزن حدود 953 كيلوگرم مي باشند. اين ماهواره ها در مدارهاي خورشيد آهنگ در هر 99 دقيقه يكبار به دور زمين گردش مي كنند و مدار گردش اين ماهواره ها به گونه اي انتخاب شده كه در ساعت حدود 45:9 به وقت محلي از بالاي خط استوا عبور مي كنند. اين ماهواره ها در هر گذر نواري به عرض 185 كيلومتر را پوشش مي دهند تهيه پوشش كامل زمين 16 روز طول مي كشد.

مشخصات سنجنده هاي ماهواره لندست:

سنجنده MSS يا اسكن كننده چند طيفي به صورت نوارهايي در جهت عمود بر مسير پرواز ماهواره تصوير برداري مي كند. در سنجنده هاي MSS ماهواره هاي نسل اول لندست آينه اي متحرك نصب شده كه داراي حركت غرب به شرق است و امواج منعكس شده از يك نوار به پهناي 474 متر به آينه مي رسد. در لندست هاي 1 و 2 كه در 4 باند تصوير برداري مي كنند ميدان ديد لحظه اي برابر 79*79 متر در روي زمين است. اما به دليل پوشش مشترك قطعات 79*79 متري اطلاعات در ابعاد 79*56 متر توسط ثبت كننده هاي سنجنده ثبت مي گردد كه به آن يك پيكسل يا قدرت تفكيك زميني نيز مي گويند. اين واژه به معني حداقل مساحتي از زمين كه قابل تشخيص است يا كوچكترين عنصر شكل دهنده تصوير نيز بكار مي رود.

جدول 1 :مشخصات ماهواره هاي لندست 1 تا 6

سنجنده TM كه نوع پيشرفته اي از سنجنده MSS است علاوه بر آنكه قدرت تفكيك مكاني آن بهبود يافته قدرت تفكيك طيفي و راديومتري آن نيز افزايش يافته است. با توجه به بهبودهاي حاصله در TM از لحاظ قدرت تفكيك مكاني، طيفي و راديومتري، براساس تجزيه و تحليل ها مي توان نتيجه گرفت كه TM ازلحاظ فراهم ساختن اطلاعات در مقايسه با MSS توانايي دو برابر دارد و اين توانايي موجب مي شود تعداد كلاس هاي قابل تفكيك در منطقه مورد مطالعه به دو برابر افزايش يابد.

جدول :2مشخصات سنجنده هاي MSS و TMدر لندست هاي 4 و 5

جدول :3مقايسه محدوده هاي طيفي باندهاي TM و ETM

ماهواره لندست 7:

 
ماهواره لندست 7، در 15 آوريل 1999به فضا پرتاب شد اين ماهوراه مجهز به سنجنده اي به نام ETM است.

سنجنده ETM در مقايسه با سنجنده TM لندست 5 قابليت هاي ويژه اي دارد:

1- وجود باند پانكروماتيك با محدوده ي طيفي 0/52-0/90ميكرومتر و قدرت تفكيك زميني 15 متر.

2- بهبود قدرت تفكيك مكاني باند حرارتي از120متر به 60 متر.

3- وجود تنظيم كننده كه تنظيم وتبديل انرژيي راديومتري داده هاي سنجنده را بهبود مي بخشد.

جدول 4: مشخصات سنجنده ETM

منبع:

معرفی مهمترین ماهواره های سنجش از دور در منابع زمینی، وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه ریزی و اقتصادی، دفتر آمار و فناوری اطلاعات

ماهواره اسپات 1 در 22 فوريه 1986 با همكاري كشورهاي فرانسه ، بلژيك و سوئد توسط موشك آريان يك به فضا پرتاب شد. ماهوارهاي اسپات 2و 3 و 4 به ترتيب در سال هاي 1998 و 1990و 1993به فضا پرتاب شد. اين ماهواره ها داراي دو سنجنده مشابه به نام های HRV1 و HRV2 می باشند كه به طور همزمان كار مي كنند هردو سنجنده در دو حالت زمين را اسكن مي كنند.

حالت اول سنجنده به صورت چند طيفي (XS) با سه باند سبز، قرمز و مادون قرمز نزديك و قدرت تفكيك مكاني 20متر تصوير برداري و در حالت دوم به صورت تك باندي (Pan) با قدرت تفكيك مكاني 10متر ودر دامنه طيفي وسيعي عمل مي كند.

محورهاي سنجنده هاي اين ماهواره مي تواند از حالت قائم به حالت مايل تبديل شود. اين ويژگي موجب مي شود امكان تصوير برداري مكرر در فوا صل زماني كوتاه و همچنين توليد تصاوير زوج استريو فراهم شود.

تصاوير زوج استريوي اسپات ، سبب ارجحيت اين تصاوير نسبت به تصاوير لندست گرديده است.

هردو سنجنده HRV در دو حالت ديد قائم و مايل تصويربرداري مي كنند، عرض نوار تصويربرداري روي زمين 60 كيلومتر و در صورتي كه هر دو دستگاه HRV به طور قائم تصوير برداري نمايند با توجه به پوشش مشترك دو نوار كه سه كيلومتر است ، پهناي كل نوار به 117كيلومتر مي رسد.

در سنجنده اين ماهواره به نام HRVIR يك باند جديد در دامنه طيفي مادون قرمز مياني (75/1 – 85/1 (افزوده شده است. علاوه بر آن سنجنده ديگري براي بررسي هاي پوشش گياهي (Vegetation) در سطح منطقه اي و جهاني به اين ماهواره اضافه شده كه قدرت تفكيك مكاني آن 1 كيلومتر و عرض نوار تصوير برداري 1000كيلومتر است.

جدول 5: مشخصات سيستم سنجنده ماهواره اسپات

منبع:

معرفی مهمترین ماهواره های سنجش از دور در منابع زمینی، وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه ریزی و اقتصادی، دفتر آمار و فناوری اطلاعات

به نظر مي‌رسد که جدي‌ترين نرم‌افزار رايگان سنجش از دور، نرم افزار Chips باشد. با اين وجود اين نرم‌افزار، ديگر توسعه داده نمي‌شود و آخرين نسخه آن، 7/4 براي ويندوز است. تعداد زيادي از نرم‌افزارهاي سنجش از دور به صورت منبع باز براي تجزيه و تحليل داده‌هاي سنجش از دور چندطيفي و اَبَرطيفي از APIهاي قابل برنامه‌نويسي تا نرم‌افزارهاي کامل مانند GRASS موجود است. نرم‌افزار آموزشي DIPS نيز به آموزش مفاهيم پردازش تصوير در يک محيط شبيه‌سازي‌شده مي‌پردازد.

نرم‌افزارهاي تجاري سنجش از دور توسط شركت‌هاي متعددي تهيه و توزيع مي‌شوند که محصول هر کدام، نقاط ضعف و قوت خاص خود را دارد. از اين ميان، مي‌توان به نرم‌افزارهاي تخصصي سنجش از دور ENVI، PCI Geomatica ، ERDAS، ERMapper، Idrisi و Ilwis اشاره کرد.